وبلاگ
انواع روش‌های اسانس‌گیری
اسانس ماده‌ای روغنی و فرار گیاهان است. از دیرباز تاکنون از اسانس‌ها برای تهیه داروهای گیاهی استفاده می‌شده. امروزه اسانس‌های گیاهان در صنایع غذایی، آرایشی بهداشتی، دارویی کاربرد فراوانی دارند، به طوری‌که خود اسانس‌گیری به یک صنعت و عمل تبدیل شده. از آنجایی‌که اسانس‌ها از گیاهان مختلف با ویژگی‌های خاص خود و از البته قسمت‌های کاملا متفاوت بدست می‌آیند، بنابراین روش‌های اسانس‌گیری هم متعدد است. به علاوه خلوص اسانس در هر روش به عوامل زیادی نظیر دستگاه‌ها و روند استخراج بستگی دارد. در ادامه با انواع روش‌های اسانس‌گیری آشنا می‌شویم.
اسانس‌ها
به طور کلی مزه و بوی گیاهان چه گل و برگ و چه ساقه و حتی صمغ به دلیل اسانس‌ها ست. اسانس‌ها ترکیبات شیمیایی سنگین، فرار و روغنی و چربی هستند که به طور مستقیم توسط پروتوپلاسم گیاهان به وجود می‌آیند. وزن مخصوص اسانس‌ها کمتر از آب است و بنابراین دقیقا مثل روغن‌ها و مواد چربی روی آن جمع می‌شوند. اسانس‌ها در اولین مرحله جداسازی از گیاهان کاملا بی‌رنگ‌اند، ولی به مجرد اینکه در معرض هوا قرار می‌گیرند، تغییر رنگ می‌دهند. در واقع هوا و نور باعث ایجاد واکنش شیمیایی در اسانس‌ها می‌شوند، و همین موضوع باعث می‌شود تا از خواص‌شان کاسته شود.
روش‌های اسانس‌گیری
همانطوری‌که در بالا اشاره شد، اسانس هر گل و گیاهی در یک قست خاص است. اسانس‌ها بسته به گیاه از برگ، گل، بذر، صمغ، چوب، میوه، پوست میوه و… استخراج می‌شوند. از جمله روش‌های به دست آمدن اسانس‌ها عبارتند از: فشردن، تقطیر، استخراج با استفاده از حلال‌های فرار، استخراج با استفاده از جذب‌کننده اسانس …
روش تقطیر
روش تقطیر، یکی از رایج‌ترین روش‌های استخراج اسانس‌ها است. در این روش قدیمی، سطح تماس آب با ماده موثر گیاه زیادتر می‌شود تا در نهایت اسانس از گیاه جدا شود. خود این روش به چهار شکل متفاوت انجام می‌پذیرد. تقطیر با حلال حامل آب، تقطیر با حلال حامل آب و بخار، تقطیر با بخار حامل و تقطیر با آب و همزمان با یک حلال آلی.
روش فشردن
در واقع بهتر است گفته شود، روش خراش، فشردن و تیغ زدن. برخی از اسانس‌های وقتی‌که حرارت می‌بینند تجزیه می‌شوند و در ادامه برای استخراج آن‌ها باید از روش خراش استفاده کرد. خود این روش به دو نوع روش اسفنجی و روش تیغ زدن و سوراخ کردن اندام مورد نظر تقسیم می‌شود. روش فشردن و تیغ‌زدن بیشتر برای گیاهان مورد استفاده قرار می‌گیرد که اندام گوشتی دارند.
روش استخراج با حلال:
با توجه به نوع اسانس از دو نوع حلال فرار و حلال غیر فـرار استفاده می‌شود . اگر گیاه دارای اسانسی باشد که با حلال ترکیب می‌گردد، جداسازی آن سخت بوده و برای سهولت از حــلال‌هـــای فـــرار استفاده می‌شود.
استخراج با استفاده از آنزیم‌های هیدرولیزکننده
معمولا این روش برای گروهی از اسانس‌ها استفاده می‌شود که منشا گلوکزیدی دارند. بادام تلخ نمونه بارز این روش است. در این روش از آنزیم‌های هدرولیزکننده برای جداسازی و در نهایت استخراج اسانس گیاهی استفاده می‌شود.